جست‌وجوی «رنج‌کاه» در ادبیات، کاربردی واقعی و دلپذیر (با یادی از اخوان‌ثالث)
۱. جست‌وجوی رنج‌کاه یکی از بخش‌های معناداریِ زندگی است.
در بحث معنای زندگی اولین سؤالی که مطرح می‌شود، این است: «معنای زندگی» چیست؟ باری، نحوۀ مواجهۀ افراد و نحوۀ ابراز آن متفاوت است. عده‌ای معتقدند که زندگی ارزش زیستن دارد و باید درمقابل ناملایمات، رنج‌کاه‌هایی را برگزید تا زندگی معنادار و هدفدار گردد و انسان به روش معنایابی برسد؛ عده‌ای هم راهی دیگر در پیش می‌گیرند و معتقدند ارزش زیستن پدیدۀ بی‌معنایی است و باید گذراند و به‌پایان رساند. در نحوۀ ابراز آن هم تفاوت‌هایی وجود دارد؛ گاه در قالب داستان، گاه در ظرف شعر، گاه در قالب ادبیات عامه و بحران ذهنی خود را نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، ابزار بیان این نمودهای معنای زندگی متفاوت است.
۲. اولین و مهم‌ترین «مسئله»، درک ما از موضوع «زندگی» و «هستی» است.
ابزار تفکر که فراهم شود، قطعاً پرسش‌هایی عمیق نیز به‌ذهن می‌آید. حال بشر از ابتدای خلقت با مسئلۀ زندگی و درک معنای آن مواجه بوده است و جنبه‌های متضاد آن را لمس کرده است و بعد از تجربه‌های گوناگون، با رنج و درد حاصل از دشواری‌های زندگی آشنا شده است و به‌دنبال تلاش در شناخت پدیدۀ هستی و زندگی، مرحله‌به‌مرحله شناخت انسان از دنیای اطراف و از هستی و بُعد وجودی خود و اوضاع زندگی عمیق‌تر می‌گردد البته، این مرحله در دنیای معاصر و آن‌هم حاصل از چند جنگ جهانی اتفاق افتاده است. به این معنی که مفهوم معنای زندگی برای انسان مدرن کمی متفاوت است و اگر با دیدی وسیع‌تر به موضوع بنگریم، متوجه خواهیم شد که رنج جزئی از زندگی بشر است و در پهنای وسیع معنای زندگی می‌توان دانست که: علل و عوامل پیدایش رنج‌ها و دردها و راه رهایی از این رنج‌ها چیست؟هدف از کشف یا خلق رنج‌کاه‌ها، ایجاد وضع مطلوب یا حداقل رسیدن به وضع‌وحالی است که مطلوب او باشد؛
اما به قول ملکیان:
«انسان هروقت احساس کند از وضع مطلوبش دور افتاده، آرامش از او سلب می‌شود… وقتی انسان در یک وضع نامطلوب قرار می‌گیرد و یا از آن دور می‌افتد، احساسی به انسان دست می‌دهد که از آن تعبیر به رنج می‌شود»
پس:
«یکی از زمینه‌های اصلی که موجب مطرح‌شدن بحث معنای زندگی می‌شود، به‌هنگام مواجه‌شدن انسان با رنج‌ها، تلخی‌ها، کاستی‌ها و شکست‌ها است؛ به‌عبارت‌دیگر، به‌هنگام مواجه‌شدن با جنبه‌های منفی و غمناک زندگی. اگر ما با دیدی واقع‌بینانه به زندگی نگاه کنیم، وجود درد و رنج در متن زندگی امری واقعی و ملموس و انکارناپذیر است. چگونه می‌توان واقعیتی مهیب و خوف‌آور به‌نام مرگ را منکر شد؟ چگونه می‌توان در وجود بیماری و فقر و تنگدستی، پیری و کهولت تردید کرد؟ چگونه می‌توان رنج عام و فراگیر انسان‌ها پس‌از مواجه‌شدن با جنبه‌های محدود و منفی زندگی را انکار کرد؟ چگونه می‌توان رنج ناشی از نرسیدن، رنج ناشی از ازدست‌دادن و رنج ناشی از تکرار و خستگی و ملالت را انکار کرد؟ چگونه می‌توان رنج تنهایی، غربت وجودی، ناامیدی، احساس بی‌پناهی و آوارگی، احساس ازخودبیگانگی و… را مورد تردید قرار داد؟ به‌همین جهت است که می‌توان یکی از معانی اصلی معنای زندگی را معنای دردها و رنج‌های زندگی دانست» (علی‌زمانی، ۱۳۸۶: ۱۴).
دریافت پی‌دی‌اف کامل مقاله (با عنوان «جستارگشایی درباب رنج‌کاه‌ها در شعر مهدی اخوان‌ثالث») از:
شنیدن یک فایل صوتیِ مکمل درباب اخوان:
کارتونِ اخوان برگرفته‌ای است از:
https://goo.gl/S52ec3
